Iedereen in de regio weet dat Oss in de volksmond vaak de ‘Koekstad’ wordt genoemd. Voor buitenstaanders klinkt dit wellicht alsof het dorp beroemd is vanwege zijn zoete lekkernijen, maar de ware geschiedenis achter deze bijnaam is veel interessanter en ligt diep geworteld in de lokale historie en nijverheid. Het is een bijnaam die trots wordt gedragen en verwijst naar meer dan alleen een recept of een bakkerij.
De ware oorsprong van de Koekstad bijnaam
Hoewel er in Oss zeker heerlijke koek werd en wordt gebakken, verwijst de bijnaam niet direct naar de verkoop van zoete waar. De term ‘Koekstad’ stamt waarschijnlijk uit de achttiende en negentiende eeuw. In die tijd speelde Oss een cruciale rol in de veehandel, met name de varkenshandel, en had het een belangrijke positie als regionaal centrum. De naam is afgeleid van het woord ‘koek’ in de context van voedsel voor dieren, met name vetkoeken of oliekoeken, die een bijproduct waren van de bloeiende industrie rond vetwinning en margarineproductie in Oss.
De bakkerstraditie versus industriële koeken
Veel mensen denken direct aan de traditionele banketbakkers die de stad rijk is. Hoewel de Osse bakkers zeker hun steentje hebben bijgedragen aan de culinaire faam, ligt de nadruk van de bijnaam op de industriële productie. Oss was de thuisbasis van grote fabrieken die grondstoffen verwerkten. Bij het persen van olie uit zaden, zoals lijnzaad of koolzaad, bleef er een harde schijf over: de oliekoek. Deze koeken waren van vitaal belang als veevoer, en de handel hierin maakte Oss tot een economische motor in de regio. Dit maakte de stad tot een belangrijke speler in de distributie van deze essentiële "koeken".
Meer dan alleen lekkernijen
De associatie met de industriële koeken is ook gekoppeld aan de algemene reputatie van Oss als een stad van harde werkers en ondernemerschap. Naast de veevoerindustrie was Oss al vroeg een pionier op het gebied van vleesverwerking en later de farmaceutische industrie. De bijnaam is daardoor symbool komen te staan voor de Brabanders die de handen uit de mouwen staken en zorgden voor de groei en welvaart van hun gemeenschap, door middel van robuuste en grootschalige productie, of dat nu om voedselproductie, diervoeder of latere technologische ontwikkelingen ging.
De koekstad in het moderne Oss
Tegenwoordig wordt de term ‘Koekstad’ vooral op een liefdevolle en nostalgische manier gebruikt. Het is een eerbetoon aan het industriële verleden en de veerkracht van de Osse gemeenschap. Bij lokale evenementen, sportwedstrijden, en in de horeca duikt de naam vaak op. Hoewel de margarine- en veevoederindustrie in de loop der decennia is veranderd of verdwenen, blijft de historische link bestaan als een krachtige marker van de Osse identiteit.
De volgende keer dat u door het centrum van Oss loopt, realiseert u zich dan dat de bijnaam Koekstad niet slechts verwijst naar een zoete snack, maar naar een rijke historie van ondernemerschap en handel die Oss op de kaart zette. Het is een verhaal over hard werken, innovatie, en de cruciale rol die deze gemeenschap speelde in de bredere Nederlandse economie. De ware koek van Oss is de geschiedenis zelf.
